Ne dersiniz; işverenin mezun olunan üniversiteye göre seçim yapması ayrımcılık mıdır?
Mezuniyet Seçim Kriteri Olabilir mi?
İş ilanlarında da karşımıza çıkıyor; iş tanımı ve kişi özellikleri sıralandıktan sonra yüksek puanla öğrenci alan birkaç üniversite sıralanıp, bu okullardan mezun olanların tercih edileceği bildiriliyor. Hatta bazen kurumlar üniversite tercihinden hızını alamayıp uzunca bir yetkinlik listesi belirterek adeta “süpermen aranıyor” kıvamında ilanlar verebiliyor. Neredeyse iş “İngilizce bilen temizlik görevlisi aranıyor” noktasına gelecek.
Ne dersiniz; işverenin mezun olunan üniversiteye göre seçim yapması ayrımcılık mıdır? Bu soruya “Evet, bana göre üniversiteye göre tercih yapılmamalı” diyen de var “Hayır, işveren istediği tercihi yapabilir” diyen de var.
Üç Yaklaşım
Burada öncelikle üniversite tercihinin neden yapıldığına bakmak lazım. Genelde üç tür yaklaşım mevcuttur. Bunlardan ilki amiyane tabirle kayırmacılıktır. Yönetici “Benimle aynı okuldan mezun” düşüncesiyle kendi okulundan mezun öğrencileri tercih eder. “Benim gibi Boğaziçi’li” “O da benim gibi ODTÜ’lü” “Benim gibi masterini Koç’ta yapmış”. Haliyle bu yaklaşımın mantıklı, elle tutulur bir yanı yoktur.
İkinci yaklaşım yüksek puanla girilen üniversitelerden mezun öğrencilerin yüksek performans sergileyeceği varsayımıdır. Bu varsayımı doğrulayan örnekler olduğu gibi, hiç doğrulamayan örnekler de vardır. Hatta bazen yüksek puanla girilen üniversite mezunlarının işe başlarken adaptasyon zorluğu çektiği, çalışırken iş tatminsizliği ve performans sıkıntıları yaşadığı bilinen gerçekler arasındadır. Buna ilave olarak bazı bölümlerde (satış, müşteri hizmetleri vb) mezuniyetten ziyade yabancı lisan bilgisi ve yetkinlikler ön plandadır. Yüksek puanlı olmayan bir üniversite mezunu kendisini bu anlamda tamamladığında neden tercih edilmesin? “Zeki çalışanlar yüksek performans sergiliyor mu?” sorusu ise ayrı bir yazıda ele alınmıştı.
Üçüncü yaklaşım ise, yöneticinin ve şirketin tecrübelerine dayanır. Teknik bilginin veya pratiğin ön planda olduğu işlerde bazı üniversitelerin eğitimi diğerlerine göre daha başarılıdır ve mezunları da daha donanımlıdır. Daha önceki deneyimler doğrultusunda kurumun / yöneticinin elinde belirli üniversite mezunlarından daha yüksek performans / verim alındığına dair somut veriler var ise, organizasyonun tercihini bu üniversitelerin mezunlarından yana yapmasında elbette bir sakınca olmaz. Çünkü ortada makul bir sebep vardır.
General Electric’in efsanevi CEO’su Jack Welch “Kazanmak İstiyorsanız” isimli kitabında, işe alım yaparken aday tercihlerinin ille de yüksek puanlı üniversitelerden yana olmadığını, sıradan okul mezunlarından da yüksek performans alarak çalıştığını belirtiyor.
Nitekim geçmişte yoğun seçme değerlendirme yaptığım dönemlerde, yüksek puanlı olmayan üniversitelerden mezun olan adaylardan yana yaptığımız tercihler bizi yanıltmadı. Ortalama puanla girilen bir üniversiteden mezun olan adayın doğru işe yerleştirildiğinde çok iyi sonuçlar çıkardığını gördük.
